Giriş: Tanrı Zamansız mı, Yoksa Zaman İçinde mi?

Felsefi teolojideki en ilgi çekici sorulardan biri Tanrı’nın zamanla nasıl ilişki kurduğudur. Tanrı zamanın dışında, zamanın kısıtlamalarından etkilenmeden mi var, yoksa zamanın içinde mi, geçişini tıpkı bizim gibi deneyimliyor mu? Bu sorular yalnızca Tanrı’nın doğasını anlamakla ilgili değil, aynı zamanda bizzat zamanın metafizik doğasını daha derinlemesine incelemekle de alakalı. Bu makalede, Tanrı’nın geçici mi yoksa zamansız mı olduğu sorusuna yıllarca araştırma yapan William Lane Craig’in görüşlerini inceliyoruz.

Tanrı’nın Zamansızlığı ve Zamansal Geçiş

William Lane Craig’in Tanrı’nın zamanla ilişkisine ilişkin vardığı sonuç hem büyüleyici hem de orijinaldir. Tanrı’nın yaratılışı olmadan zamansız olduğunu, zamanın kısıtlamaları olmaksızın bir durumda var olduğunu öne sürer. Ancak yaratılış anından itibaren Tanrı zamana girer ve evrenle gerçek, dinamik bir şekilde ilişki kurarak zamansal hale gelir. Bu kavram, Tanrı’nın her iki durumu da deneyimleyebileceğini öne sürerek, ilahi sonsuzlukla ilgili hem klasik hem de modern görüşlerin benzersiz bir sentezini sunar: yaratılıştan önceki zamansızlık ve yaratılıştan sonraki zamansallık.
Bu fikir önemli bir soruyu gündeme getiriyor: Eğer Tanrı yaratılış anında zamansızlıktan zamansallığa geçiyorsa, bu değişim geri döndürülemez midir? Craig’e göre Tanrı bir kez zamana girdiğinde kalıcı olarak zamanda kalır. Zaman bir kere başladı mı bitemez çünkü zamanın var olduğu gerçeği her zaman geçici bir gerçek olacaktır. Bu, Tanrı’nın zamana girişinin geri döndürülemez olduğu sonucuna varır ve zamanı Tanrı’nın yaratılışla ilişkisinin kalıcı bir yönü haline getirir.

Zamanın Başlangıcı: Karmaşık Bir Geçiş

Zamansızlıktan zamana geçiş kafa karıştırıcı bir kavramdır. Zamanın var olmadığı bir ortamda zaman nasıl başlayabilir? Craig, zamanın mutlak bir başlangıcı olduğunu, yani herhangi bir önceki zamansal an olmadan var olan bir ilk anın olduğunu savunuyor. Zamanın var olduğu bir “öncesi” yoktur çünkü zamanın kendisi o ilk anda ortaya çıkmıştır. Bu, Tanrı’nın yaratılıştan önceki varlığının zamansız olduğu ve bizim anladığımız şekliyle hiçbir olay geçişi olmadığı anlamına gelir.
Ancak Tanrı, zamansız bir anlamda zamanın başlayacağını her zaman bilirdi. Bunlar geçici kavramlar olduğu için “öncesi” ve “sonrası” tecrübesine sahip olamaz ama yaratılış anında zamanın var olacağının bilgisine sahip olurdu. Craig’in açıklaması zamansız bilgi (bir şeyi zaman geçmeden gerçek olarak bilmek) ile olayların sırayla ortaya çıktığı zamansal bilgi arasındaki ayrımı vurguluyor.

Zamansal Olaylar ve Tanrı’nın Bilgisi

Craig, olaylardan gerilimsiz bir şekilde bahsedebilmemize rağmen (örneğin, “Columbus 1492’de Amerika’yı keşfediyor”) bunun zamanın kendisinin gerilimsiz olduğu anlamına gelmediğini vurguluyor. Craig’e göre geçmiş, şimdi ve gelecek arasındaki fark gerçek ve nesneldir. Zamansal oluş bir yanılsama değildir; olaylar gerçekten var olur ve geçer.
Bu bakış açısı, Tanrı’nın gelecekteki olaylara ilişkin bilgisi dikkate alındığında hayati önem taşır. Tanrı, gelecekteki olayların bilinmesi de dahil olmak üzere tüm doğru önermeleri bilir. Ancak Allah’ın gelecek bilgisi insanın öngörüsü gibi değildir. Zamana “ileriye bakmaya” dayanmaz, bunun yerine Tanrı’nın her şeyi bilmesine, yani O’nun, ne zaman ve nerede meydana geldiklerine bakılmaksızın tüm gerçekler hakkındaki bilgisine dayanır. Bu anlayış, Tanrı’nın zamanla ilişkisinin benzersiz olduğu ve insanın zaman deneyimlerinden farklı olduğu fikriyle uyumludur.

Teolojik Düşüncede Zamanın Önemi

Craig’in Tanrı ile zaman arasındaki ilişkiyi inceleme motivasyonu, teizmin tutarlılığına olan daha geniş ilgisinden kaynaklanıyordu. Her şeyi bilme ve sonsuzluk gibi ilahi nitelikleri araştırırken, Tanrı’nın zamanla ilişkisini anlamanın kritik önem taşıdığını fark etti. Craig on yılı aşkın bir süre boyunca ilahi sonsuzluğu inceleyerek Tanrı’nın geleceğe dair bilgisi, zamanın başlangıcı ve bizzat zamanın metafizik doğası hakkındaki karmaşık soruları ele aldı.
Pek çok inanlı için sonsuzluk fikri, özellikle sonsuz yaşam ve ölümden sonraki yaşam bağlamında, inançlarının merkezinde yer alır. Ancak Craig, İncil’deki sonsuz yaşam görüşünün, Yunan felsefesindeki gibi statik, zamansız bir varoluş olmadığını belirtiyor. Bunun yerine Kutsal Kitap sonsuz yaşamı dinamik, sonsuz bir zamansal varoluş olarak sunar. Yeniden diriliş ve sonsuzluktaki bedenlenmiş yaşam, mevcut zaman anlayışımızdan farklı olsa bile, zamansal deneyimin devamını vurgular.

Tanrı’nın Zamansızlığı ile Zamandaki Etkileşimini Bağdaştırmak

Craig’in araştırmasının en zorlu yönlerinden biri, zamansız bir Tanrı fikrini Tanrı’nın geçici dünyaya aktif katılımıyla uzlaştırmaktı. Tanrı’nın insanlık tarihine girdiği İsa Mesih’in enkarnasyonu, açık bir zamansal katılımı akla getiriyor gibi görünüyor. Craig görünüşte çelişen bu fikirlerin nasıl anlamlandırılacağıyla boğuştu. Sonunda, Tanrı’nın yaratılıştan önce zamansız olduğu, ancak dünyayı yarattıktan sonra zamana girdiği ve şimdi geçici olarak var olduğu sonucuna vardı.
Bu bakış açısı hem ilahi aşkınlığa hem de içkinliğe izin verir. Tanrı, temel doğası gereği zamanın ötesinde kalır, ancak zamansal dünyayla ilişki kurmayı seçer ve yaratılışıyla birlikte zamanı deneyimler. Craig, bu sentezin hem Tanrı’nın zamandan bağımsızlığına dair klasik anlayışı hem de Tanrı’nın dünyayla aktif ilişkisinin İncil’deki tasvirini koruduğuna inanıyor.

Zaman, Yaratılış ve Manevi Alem

Craig ayrıca melekler gibi diğer manevi varlıklarla ilişkili olarak zamanın ne zaman başladığı sorusuna da değiniyor. Kutsal Kitap metinleri, ruhsal varlıklar olarak meleklerin fiziksel evrenin öncesinde veya yanında yaratıldığını ileri sürer. Ancak bu varlıklar aynı zamanda geçici oldukları için onların yaratılışı da zamanın başlangıcına işaret etmektedir. Craig, meleklerin ister Yaratılış 1:1’de ister başka bir noktada yaratılmış olsun, bu varlıkların yaratılışının zamanın başlangıcına denk geleceği sonucuna varıyor.
Craig’e göre zamanın yaratılması Tanrı’nın özgür bir eylemiydi. Tanrı’nın evreni yaratmama seçeneği vardı ve eğer yaratmamayı seçseydi zamansız bir durumda kalacaktı. Ancak, yaratma kararı verildiğinde, zaman ortaya çıktı ve Tanrı, yarattıklarıyla zamana bağlı yeni bir ilişkiye girdi.

Tanrı’nın Ebedi Seçimi ve Özgürlüğü

Craig ayrıca yaratılışla ilgili olarak Tanrı’nın özgür iradesinin doğasını araştırıyor. Tanrı’nın evreni yaratma kararının özgür, sonsuz bir karar olduğunu öne sürüyor. Bu ebedi bir seçim olmasına rağmen, Tanrı’nın zorunlulukla kısıtlandığı anlamına gelmez. Tanrı yaratmamayı seçebilirdi ama bir kez seçim yaptığında, yaratma eylemi zamanı var etti.
Bu sonsuz karar verme süreci, Tanrı’nın zamana girerek yeni bir şey öğrenip öğrenmediği sorusunu gündeme getiriyor. Craig bunu, renk bilimi hakkında her şeyi bilen ama bunu hiç deneyimlememiş, renk körü sinir bilimci Mary’nin ünlü düşünce deneyiyle karşılaştırıyor. Nihayet kırmızıyı ilk kez gördüğünde yeni türde deneysel bilgi kazanır. Benzer şekilde Craig, Tanrı’nın, zamanla ilgili tüm gerçekleri zaten bilmesine rağmen, evreni yarattıktan sonra, geçici olarak var olmanın nasıl bir şey olduğuna dair deneyimsel bilgi kazandığını öne sürüyor.

Sonuç: Tanrı’nın Zamanla İlişkisini Anlamak

Craig’in Tanrı’yı ​​ve zamanı keşfetmesi, zamansız bir varlığın evrenle nasıl zamansal bir ilişkiye girebileceğine dair derin bir anlayış sağlıyor. Onun içgörüleri, Tanrı’nın sonsuzluğuna ilişkin klasik görüşler ile Tanrı’nın İncil’de tasvir edildiği şekliyle dinamik, ilişkisel doğası arasındaki boşluğu doldurmaya yardımcı oluyor. Bu konuyu daha fazla araştırmak isteyenlere Craig’in bu büyüleyici fikirleri daha derinlemesine incelediği videoyu izlemenizi şiddetle tavsiye ediyorum. Bunu burada bulabilirsiniz.